Krzyżacy, wraz ze związanymi z nimi biskupami i kanonikami, skuli podbite ziemie łańcuchem ceglanych twierdz, tworząc system warowny o skali niespotykanej dotąd w Europie. Zamki te pełniły rolę ośrodków władzy, administracji, wojskowości i gospodarki, a największe i najważniejsze z nich — komturskie — były także siedzibami konwentów zakonnych. Równorzędnym elementem tej struktury był podział administracyjny państwa, gdyż determinował kształt i wielkość warowni, które wznoszono według modeli-typów architektonicznych, dopasowanych do rangi i zakresu władzy rezydujących na tych zamkach urzędników krzyżackich — komturów, wójtów, prokuratorów, komorników oraz administratorów biskupich i kapitulnych.
System ten umożliwiał, wraz z profesjonalnym aparatem administracyjnym, niezwykle sprawne zarządzanie i zagospodarowywanie podbitych terenów oraz ich obronę. Przez ponad 150 lat (do klęski pod Grunwaldem) zbudowano imponujące władztwo i wzniesiono około 150 zamków — fundament władzy i zarazem symbol potęgi państwa zakonnego.
Wyjątkowa była nie tylko skala przedsięwzięcia, lecz i budulec — gdzie indziej budowano z kamienia, w Prusach zaś używano cegieł. Jednak najbardziej oryginalny jest wygląd tych budowli, charakteryzujący się surową i wyrafinowaną prostotą, i nadzwyczajną jednorodnością formy, konstrukcji i zdobienia architektonicznego. Zamki te są zjawiskiem cywilizacyjnym i kulturowym unikalnym w skali Europy, jedynym takim systemem warownym późnego średniowiecza, jednakże ciągle mało znanym i przez to niedocenianym. Mamy nadzieję, że prezentowany tutaj zespół zamków państwa krzyżackiego zajmie wkrótce należne mu miejsce w kulturze naszego kontynentu oraz znajdzie się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.
Wystawa prezentuje 60 najważniejszych warowni krzyżackich, biskupich i kapitulnych w ich dzisiejszym oraz pierwotnym wyglądzie, z całego ówczesnego państwa zakonnego w Prusach, w tym również z dzisiejszego obwodu kaliningradzkiego. W opisach, obok obecnej i dawnej nazwy miejscowości, podany jest typ architektoniczny zamku, jego przynależność administracyjna oraz rangi rezydujących tam urzędników wraz z odpowiednimi datami. Fotografiom zamków towarzyszą malarskie rekonstrukcje, wykonane w konwencji malarstwa średniowiecznego (namalowane specjalnie do książki „Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach”).
Opracowanie wystawy i fotografie: Mirosław Garniec
Malarskie rekonstrukcje zamków: Bożena Januszewska, Katarzyna Wolska
Wystawę można było obejrzeć w Hotelu ZAMEK RYN****, w sali Kapitularz Wielki
Wystawa prezentowana była również podczas I Międzynarodowej Konferencji - Zakon Krzyżacki (4-6 grudnia 2014 r.).
